fbpx

ΔΕΠ-Υ

ΔΕΠ-Υ

Τι είναι;

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) είναι μία από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται κατά ένα σημαντικό ποσοστό και στην ενήλικη ζωή. Εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού και κυρίως στα αγόρια σε αναλογία 3:1 και στο 4% περίπου των ενηλίκων.

Πότε εμφανίζεται;

Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζονται στους ειδικούς μεταξύ 3-7 χρόνων. Η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει συνήθως με την ένταξη στο σχολικό πλαίσιο, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση, προσοχή, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες. Σύμφωνα με την πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών (DSM–5), η ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων τοποθετείται στα 12 έτη σε σύγκριση με τα 7 έτη που όριζε η προηγούμενη έκδοση (DSM–IV). Η αλλαγή στην ηλικία εμφάνισης υποδηλώνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ δεν είναι δυνατό να εξακριβωθούν με σαφήνεια μέχρι τα πρώτα εφηβικά χρόνια.

Ποιοι είναι οι Τύποι της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ);

Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι της ΔΕΠ-Υ με βάση τα τρία κύρια συμπτώματα της διαταραχής που είναι η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα.

1. Τύπος Έλλειψης Προσοχής

Το παιδί δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, δεν έχει υπομονή, αποσπάται εύκολα από ερεθίσματα, κάνει λάθη απροσεξίας, δε δίνει σημασία στις λεπτομέρειες, αποφεύγει εργασίες που απαιτούν συνεχόμενη πνευματική προσπάθεια, δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες και να οργανωθεί.

2. Τύπος Παρορμητικότητας/Υπερκινητικότητας

Το παιδί δυσκολεύεται να κάθεται, κουνάει χέρια, πόδια, μιλά συνεχώς, δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του δεν ακολουθεί κανόνες, διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους. 

3. Συνδυασμένος Τύπος

Το παιδί παρουσιάζει συνδυασμό των παραπάνω συμπτωμάτων και αυτών που σχετίζονται με την έλλειψη προσοχής, αλλά και με την παρορμητικότητα/υπερκινητικότητα.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ

Α. Έλλειψη προσοχής (6 από τα παρακάτω συμπτώματα πρέπει να επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες σε βαθμό που επηρεάζουν τις κοινωνικές, σχολικές και άλλες δραστηριότητες του παιδιού και δε συμβαδίζουν με το αναπτυξιακό του επίπεδο).

  • Συχνά δε δίνει σημασία σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στο σχολείο ή σε άλλες δραστηριότητες.
  • Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε εργασίες ή στο παιχνίδι.
  • Συχνά φαίνεται να μην ακούει όταν κάποιος του απευθύνει τον λόγο.
  • Συχνά δεν ακολουθεί οδηγίες και δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει σχολικές εργασίες ή άλλου τύπου καθήκοντα.
  • Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει δραστηριότητες ή εργασίες.
  • Συχνά αποφεύγει και δεν του αρέσει να ασχοληθεί με εργασίες που απαιτούν συστηματική πνευματική προσπάθεια.
  • Συχνά χάνει πράγματα που είναι απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες.
  • Συχνά διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.
  • Συχνά ξεχνά πράγματα στις καθημερινές του δραστηριότητες.

Υπερκινητικότητα/Παρορμητικότητα: (6 από τα παρακάτω συμπτώματα επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες σε βαθμό που επηρεάζουν τις κοινωνικές, σχολικές και άλλες δραστηριότητες του παιδιού και δε συμβαδίζουν με το αναπτυξιακό του επίπεδο).

  • Συχνά κουνά τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του.
  • Συχνά δεν κάθεται στην καρέκλα του όταν απαιτείται να κάθεται.
  • Συχνά τρέχει ή σκαρφαλώνει σε περιπτώσεις που είναι ακατάλληλες.
  • Συχνά δυσκολεύεται να παίξει ήσυχα.
  • Συχνά φαίνεται σα να βιάζεται.
  • Συχνά μιλά υπερβολικά.
  • Συχνά πετάγεται και δίνει μια απάντηση πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.
  • Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
  • Συχνά διακόπτει ή ενοχλεἰ τους άλλους.

Β. Πολλά από τα συμπτώματα της έλλειψης προσοχής ή της παρορμητικότητας/υπερκινητικότητας υπάρχουν πριν την ηλικία των 12 ετών.

Γ. Πολλά από τα συμπτώματα της έλλειψης προσοχής ή της παρορμητικότητας/υπερκινητικότητας παρουσιάζονται σε δύο ή περισσότερα περιβάλλοντα (σχολείο, σπίτι, δραστηριότητες, κ.α.).

Δ. Τα συμπτώματα επηρεάζουν ή μειώνουν τη λειτουργικότητα σε κοινωνικό, σχολικό επίπεδο.

Ε. Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα από κάποια άλλη ψυχική διαταραχή.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Για την αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ είναι απαραίτητο να εφαρμόζεται ένα εξατομικευμένο, αλλά σφαιρικό πρόγραμμα παρέμβασης. Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει την ψυχοεκπαίδευση και συμβουλευτική γονέων στη διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού στο οικογενειακό περιβάλλον με σκοπό την τροποποίηση της συμπεριφοράς του παιδιού, την υιοθέτηση καταλληλότερων μορφών επικοινωνίας, την εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης και ελέγχου των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς του παιδιού, την οργάνωση της καθημερινότητας του παιδιού στο σπίτι.

Οι ατομικές θεραπείες συμπεριφοράς στοχεύουν στην εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων από το ίδιο το παιδί. Το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με τις δυσκολίες του, μαθαίνει να τις αναγνωρίζει και στη συνέχεια να τις διαχειρίζεται καλύτερα.  Επίσης, μαθαίνει να οργανώνει καλύτερα τον χώρο του, τον χρόνο του και τις δραστηριότητές του (σχολικές ή μη). Οι θεραπείες της συμπεριφοράς μαζί με την εκπαίδευση των γονέων είναι η κυρίαρχη μη-φαρμακευτική θεραπευτική επιλογή. Άλλες επιπρόσθετες παρεμβάσεις είναι αυτές που στοχεύουν στη βελτίωση των ακαδημαϊκών επιδόσεων του μαθητή και οι παρεμβάσεις στη σχολική τάξη ( ο δάσκαλος είναι φορέας τροποποίησης και ενίσχυσης της επιθυμητής συμπεριφοράς στην τάξη).

ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Στην Ελλάδα είναι εγκεκριμένα από τον ΕΟΦ δύο είδη φαρμάκων για τη ΔΕΠΥ (η μεθυλοφαινιδάτη και η ατομοξετίνη). Τα φάρμακα αυτά βοηθούν στη βελτίωση των συμπτωμάτων και δρουν συμπληρωματικά με τις υπόλοιπες θεραπείες.