Γιατί μερικοί άνθρωποι βιώνουν κατάθλιψη, ενώ κάποιοι άλλοι όχι, ακόμα κι αν βρίσκονται κάτω από τις ίδιες συνθήκες; Αν και οι έρευνες δεν έχουν μια συγκεκριμένη απάντηση, πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί από βιολογικούς μέχρι περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς. Συχνά όμως, προκύπτουν ερωτηματικά στο αν ένας παράγοντας αποτελεί αιτία του προβλήματος ή είναι απλά το αποτέλεσμα.
Η πολυπλοκότητα της κατάθλιψης είναι που την καθιστά μια απαιτητική κατάσταση προς διάγνωση και θεραπεία. Η κατανόηση των παραγόντων που μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο στην κατάθλιψη είναι το πρώτο βήμα για να αναπτυχθούν στρατηγικές πρόληψης ή θεραπείας της κατάθλιψης και να ελαττώσουν την ευαλωτότητα του ατόμου στη νόσο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 300 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με κατάθλιψη. Ενώ τα συμπτώματα είναι κοινά σε πολλούς ανθρώπους, οι παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωση της ασθένειας μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο.
Βιολογικοί Παράγοντες
Οι περισσότερες θεωρίες που αφορούν στο βιολογικό υπόβαθρο της κατάθλιψης, υποστηρίζουν ότι τα χαμηλά επίπεδα νευροδιαβιβαστών μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη. Άλλοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία. Η σχέση ωστόσο, μπορεί να είναι αμφίδρομη.
Γενετικοί Παράγοντες
Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που έχουν στην οικογένειά τους μέλη που πάσχουν από κατάθλιψη, είναι πιο επιρρεπή στην εμφάνισή της. Η ύπαρξη όμως, ενός οικογενειακού ιστορικού κατάθλιψης δε σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος θα εκδηλώσει κατάθλιψη στη διάρκεια της ζωής του.
Χρόνιος πόνος και ασθένειες
Η κατάθλιψη είναι κοινή σε ανθρώπους με χρόνιες αρρώστιες, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, διαβήτη τύπου 2, κ.α. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι χρόνιες καταστάσεις πόνου μπορεί να προκαλέσουν βιοχημικές αλλαγές που οδηγούν στα συμπτώματα της κατάθλιψης. Ένας άνθρωπος με χρόνια νόσο, μπορεί να εκδηλώσει κατάθλιψη εξαιτίας της κατάστασής του, ιδιαίτερα όταν αντιμετωπίζει μια απώλεια στην ποιότητα της ζωής του, μείωση της λειτουργικότητάς του καθημερινά και μακροχρόνιο πόνο.
Ορμονικοί παράγοντες
Αλλαγές στα επίπεδα ορμονών στον οργανισμό μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα για κατάθλιψη. Για παράδειγμα, ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη, την εμμηνόπαυση, τον θυροειδή αδένα μπορούν να ευθύνονται για την εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.
Περιβαλλοντικοί/Κοινωνικοί Παράγοντες
Ένας από τους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κατάθλιψης και όχι μόνο είναι το τραύμα στην παιδική ηλικία. Οι μελέτες έχουν επιβεβαιώσει ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα σε συγκεκριμένες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και στην εκδήλωση κατάθλιψης στη μετέπειτα ζωή. Τέτοιες εμπειρίες μπορεί να είναι η κακοποίηση (σωματική, σεξουαλική, συναισθηματική), η παραμέληση και η δυσλειτουργία της οικογένειας (ενδο-οικογενειακή βία, διαζύγιο, χρήση ουσιών).
Άνθρωποι επίσης, που ζουν στα επίπεδα της φτώχειας ή που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη, όπως φάνηκε και στην Ελλάδα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.
Πολλές έρευνες και θεωρίες έχουν συνδέσει συγκεκριμένα στοιχεία προσωπικότητας με ψυχικές διαταραχές. Ήδη από την αρχαιότητα ο Ιπποκράτης και ύστερα ο Γαληνός τον 2ο μ.Χ. αιώνα, υποστήριξαν ότι συγκεκριμένοι τύποι προσωπικότητας ήταν υπεύθυνοι για συγκεκριμένους τύπους ψυχοπαθολογίας.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Beck, ένα άτομο εμφανίζει κατάθλιψη όταν αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω του αρνητικά, κάνοντας αρνητικές σκέψεις για τη ζωή, τον εαυτό του και τους άλλους. Το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ανεπαρκή, ανάξιο και νιώθει ότι μειονεκτεί σε σχέση με τους άλλους γύρω του. Επιπλέον, βλέπει το περιβάλλον του να είναι ιδιαίτερα απαιτητικό ως προς τις δικές του επιθυμίες.
Κάποια γεγονότα στη ζωή (όπως διαζύγιο, απόλυση στη δουλειά, κ.α.) μπορεί να ενεργοποιήσουν βαθύτερα αρνητικά σχήματα, τα οποία βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση. Η ενεργοποίηση των σχημάτων αυτών, προκαλούν μια σειρά από αυτόματες αρνητικές σκέψεις, οι οποίες ενισχύουν την εμφάνιση κατάθλιψης και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Επίσης, τα άτομα που έχουν την τάση να θέτουν πολλούς και μη ρεαλιστικούς στόχους για τη ζωή, δυσκολεύονται να τους εκπληρώσουν και απογοητεύονται, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτα στην κατάθλιψη.
Τέλος, αν και οι έρευνες είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, δείχνουν ότι η χρήση των social media μπορεί να οδηγούν σε καταθλιπτική συμπτωματολογία, καθώς ενισχύουν την ανασφάλεια και την σύγκριση μειώνοντας τη δραστηριότητα του ατόμου και την ¨πραγματική¨ κοινωνική αλληλεπίδραση.
Όπως φαίνεται, η κατάθλιψη ενεργοποιείται και επιβαρύνεται από πάρα πολλούς παράγοντες στη ζωή του ατόμου και αυτό την καθιστά τόσο συχνή. Όπως και κάθε ψυχική ασθένεια, έχει ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά. Όμως, κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός με τη δική του προσωπικότητα, αντιλήψεις, βιώματα και έτσι, ξεχωριστά εκδηλώνεται και αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη.