Ενσυναίσθηση
Ενσυναίσθηση |Μέσα στην «επιδημία του ναρκισσισμού» που χαρακτηρίζει τις δυτικές κοινωνίες, όπου έρευνες δείχνουν αύξηση των ναρκισσιστικών στοιχείων προσωπικότητας που περιορίζουν το ειλικρινές ενδιαφέρον μας για τους άλλους, αξίζει να μιλήσουμε για τη μαγική δύναμη της ενσυναίσθησης.
Τι είναι η Ενσυναίσθηση;
Είναι η κατανόηση ή και συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου με βάση τα δικά του βιώματα, κίνητρα και συμπεριφορά.
Πρακτικά, είναι η ικανότητα που έχουμε να μπούμε στη θέση του άλλου, να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε τα συναισθήματά του, να αποκωδικοποιήσουμε συναισθήματα που κρύβονται πίσω από συγκεκριμένες συμπεριφορές και η επιθυμία μας να τον βοηθήσουμε.
Ποια είναι τα είδη της Ενσυναίσθησης;
Η ενσυναίσθηση διακρίνεται σε συναισθηματική και σε γνωστική. Η συναισθηματική αφορά στο να μπορεί κάποιος να βιώσει την συναισθηματική κατάσταση του άλλου. Η γνωστική είναι η ικανότητα κάποιου να μπορεί να φανταστεί με ακρίβεια την εμπειρία του άλλου. Η ενσυναίσθηση περιλαμβάνει και μια τρίτη ιδιότητα, την συμπεριφορά, δηλαδή τι κάνω για να βοηθήσω τον άλλον.
Empathy VS Sympathy
Συχνά ταυτίζεται ο όρος συναισθάνομαι με τον όρο συμπάσχω. Μπορεί να συμπάσχεις βιώνοντας ενδιαφέρον για τον πόνο του άλλου, επειδή σου θυμίζουν ίσως δικές σου παρόμοιες καταστάσεις. Όταν όμως απλά συμπάσχεις –σε αντίθεση με το όταν συναισθάνεσαι- δεν κατανοείς την οπτική του άλλου, τα συναισθήματα και τις σκέψεις που του προκαλούν πόνο. Επομένως δεν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε συναισθηματική ταύτιση.
Ποια είναι τα κίνητρα της Ενσυναίσθησης;
Εμείς οι άνθρωποι στέλνουμε χρήματα για να βοηθήσουμε θύματα στην άλλη άκρη του κόσμου. Κάνουμε καμπάνιες για να σώσουμε τις φάλαινες στους ωκεανούς. Ξαγρυπνάμε για να παρηγορήσουμε έναν φίλο που χώρισε. Μερικές φορές ρισκάρουμε και τη ζωή μας για να σώσουμε κάποιον που είναι ακόμα και άγνωστος. Γιατί τα κάνουμε όλα αυτά; Ποιο είναι το κίνητρο πίσω από την συμπεριφορά μας;
Το ένα κίνητρο που μας ωθεί προς την ενσυναίσθηση είναι ο αλτρουισμός, όπου στόχος μας είναι να βοηθήσουμε στην κατάσταση του άλλου. Σκέψου πόσο πιο ανθρώπινες και ουσιαστικές θα γίνονταν οι κοινωνίες μας αν καλλιεργούσαμε λίγο παραπάνω αυτό το κίνητρο…
Το άλλο κίνητρο είναι ο εγωισμός, όπου στόχο έχει να μειώσουμε τα αρνητικά συναισθήματα σ᾽ εμάς τους ίδιους. Για παράδειγμα, μπορεί να βοηθήσεις τον άστεγο κύριο που ζητά χρήματα, επειδή όλοι στην παρέα σου το έκαναν και αποφεύγεις έτσι να σε κρίνουν αρνητικά ή να νιώσεις ενοχές ή ντροπή. Επίσης, κάνεις μια δωρεά σε έναν σύλλογο, επειδή έτσι θα σε αποδεχτούν περισσότερο ή θα σε επαινέσουν.
Στην ανθρώπινη φύση υπάρχουν και οι δύο πλευρές: και η εγωιστική που προσπαθεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες της προκειμένου να επιβιώσει και η κοινωνική, καθώς εξελικτικά είμαστε κοινωνικά όντα.
Γεννιόμαστε με αυτήν ή την αποκτούμε;
Η ενσυναίσθηση είναι συνάρτηση και βιολογικών παραγόντων (γενετικοί και νευροαναπτυξιακοί παράγοντες, όπως οι κατοπτρικοί νευρώνες που μας βοηθούν να κατανοούμε τους άλλους), αλλά και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η μίμηση των εκφράσεων που ξεκινά νωρίς μετά τη γέννηση και στα ζώα και στους ανθρώπους, η σχέση γονέα-παιδιού και ο δεσμός που αναπτύσσεται, η ιδιοσυγκρασία (που αποτελεί σύνθεση πολλών μεταβλητών που διαμορφώνουν την εκάστοτε προσωπικότητα) αποτελούν παράγοντες του περιβάλλοντος που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης.
Είναι εντυπωσιακό ότι μωρά 18-72 ώρες μετά τη γέννησή τους που εκτέθηκαν σε κλάμα άλλου μωρού, εκδήλωσαν αντανακλαστικό κλάμα που αποτελεί μια πρώτη μορφή ενσυναίσθησης. Οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι επισημαίνουν ότι ήδη από την ηλικία των 3 ετών, τα παιδιά είναι σε θέση να κατανοούν τις προθέσεις του άλλου και να βγαίνουν από τη ζώνη του εγώ τους.
Ενσυναίσθηση σημαίνει: νιώθω ΓΙΑ τον άλλον και όχι ΟΠΩΣ ο άλλος.
McDonald, N. M., and Messinger, D. S. (2011). The Development of Empathy: How, When and Why. Batson, D. C., Lishner, D. A., and Stocks, E. L. (2015). The empathy–altruism hypothesis. reston, S. D. (2007). A perception–action model for empathy.